The road that connects.

Nu de nazomer in het land is en de zomer vervlogen lijkt, blik ik graag even terug op het congres waar ik deze zomer heenging om er een poster te presenteren. Het programmaboekje ligt hier naast me.

Ik lees er volgende woorden:

Accademia di Psicoterapia della Famiglia presents:

International Conference

Family Therapy

The road that connects

individual and social resources.

Assisi

6, 7, 8 July 2023

Er staat ook een foto op de folder, het beeld dat men koos. Al bij de aankondiging van de conferentie viel mijn oog op dat beeld. Opmerkelijk vond ik het. Een wereldlijke organisatie als de 'Accademia di Psicoterapia della Famiglia' kiest voor een beeld dat je onmiddellijk in de sfeer van de religie onderdompelt. Hoogst ongewoon. Ik zie dat hier in Vlaanderen niet direct gebeuren.

Ik zie een man, een aureool om zijn hoofd. Hij wandelt door de straat waar een andere man, van eenvoudige komaf, voor hem neerknielt en zijn mantel voor hem uitspreidt. Op de achtergrond zijn er 2 groepjes van telkens 2 mannen, rijk uitgedost met sierlijke gewaden gemaakt van dure stoffen.

Het beeld frappeerde me. Ik begreep niet wat dat beeld met de conferentie te maken zou kunnen hebben. Tot zover. Een tweede vraag die ik me stelde, vorig voorjaar toen ik me inschreef voor dat gebeuren, is waarom de conferentie plaats zou vinden in Assisi. Italië, ja dat snapte ik. De Accademia, Family Therapy, het levenswerk van Maurizio Andolfi, een Italiaan. Nogal wiedes dus dat men koos voor Italië. Maar zou er een reden zijn waarom het Assisi werd? Het had evengoed Milano, Firenze of Roma kunnen zijn. Veel makkelijker bereikbaar. Veel hotels. Tsja, ik had er het raden naar.

Dus goed ja, ik liet de vragen voor wat ze waren. Het voorjaar passeerde, ik diende een abstract over de visualiserende therapeutische praktijk die ik de voorbije jaren ontwikkelde, dat abstract werd aanvaard, het werd juni, ik maakte een poster en algauw stond de zomer voor de deur.

Gezien ik allerlei ecologische bezwaren heb om te vliegen, lag er een interrail ticket bij ons thuis op de kast. Ik zou 10 dagen onderweg zijn en vertrekken vanuit Vertrijk, het treinstation op een boogscheut van ons huis.

Van Vertrijk naar Leuven en van daaruit naar Luik, Frankfurt, Basel, Chiasso. Italië in. Verder door naar Firenze. Enkele dagen de toerist uithangen en dan verder door naar het Zuiden, via Arezzo naar Assisi, waar ik mijn collega's ontmoette.

Onderweg op de trein -me and my poster- vele uren lang. Een fijne dialoog met een dame uit Duitsland, die me vertelde over haar dochter en de moeilijkheden die er het voorbije jaar geweest waren in hun gezin.

Tijdens de lange treinreis las ik de biografie van Francesco. De man die later en ook nu nog bekend zou staan als 'Franciscus van Assisi'. Naarmate ik vorderingen maakte in dat boek en Italië binnenreisde, begon er iets te dagen. Zou de man op dat beeld misschien wel Francesco kunnen zijn? Allerlei vragen gingen door mijn hoofd. Zou dat beeld misschien te zien zijn in Assisi? Zou er een link zijn tussen Assisi en familietherapie? Zou er een link zijn tussen Franciscus van Assisi en familietherapie? Wie zou de kunstenaar zijn die dit beeld creëerde? Wat vertelt dit beeld?

Ik maakte een foto van de cover van het programmaboekje en deelde het met mijn volgers op Instagram met de vraag: wie van jullie kent dit werk? Wie kent de maker van dit werk?

En ja hoor: iemand wist het antwoord. Giotto. (En voor die iemand schrijf ik dit relaas, want ik beloofde het haar en kom graag mijn beloftes na.)

Het zoekwerk kon beginnen. Google hielp me daarbij. De sleutelwoorden waren: Giotto, Franciscus en Assisi. Raak! Ik ontdekte dat Giotto betrokken was in de creatie van de Franciscus-cyclus in de bovenkerk van Assisi. Een soort van stripverhaal in 28 prenten toont er de levensloop van Franciscus van Assisi. Het eerste beeld, je raadt het nooit, was dus dit beeld, het beeld dat de organisatoren van de conferentie kozen als hét beeld voor hun happening.

De tekst bij dat beeld in het Nederlands: 'Een eenvoudige man uit Assisi spreidde zijn kleren uit voor Franciscus die voorbij kwam en bewees hem eer. Hij geloofde op de ingeving van God om Franciscus te moeten eren, omdat die binnenkort grote dingen zou doen en daarom door allen geëerd zou worden.' (Legenda Major - Vita beats Francisci I,1).

Groot was mijn verbazing. Men was dus echt gegaan voor een religieus beeld en de locatie van Assisi was niet toevallig.

Maar waarom?

Ondertussen was ik al ver gevorderd in de biografie van Franciscus. Ik kwam vanalles te weten over die man. Over zijn moeilijke jeugd, het huiselijk geweld, de vernedering door zijn vader, oorlogsgeweld, de traumatische dood van zijn beste kameraden in een burgeroorlog, gevangenschap, foltering, bijna-dood-ervaringen, terug thuis en maandenlang aan bed gekluisterd, niet meer kunnen lopen, een aarzelend herstel, niet meer willen eten, vermageren, lusteloosheid, levensmoeheid, donkere gedachte, suïcidale neigingen, op sterven na dood. En dan -totaal onverwacht- herbronning in de natuur. Een weide, vlinders, vogels, bloemen. Op zoek naar eenvoud in een turbulente tijd. Rust vinden in een kleine dorpskerk. Fijne gesprekken met een geestelijke. Een roeping ervaren. Ervoor gaan. Het wereldlijke aan de kant zetten en idealen naleven. Je vrienden daarin meenemen, een maatschappelijke beweging op gang brengen. Je moet het maar doen.

Terwijl ik de biografie las moest ik vaak denken aan de jongeren met wie ik onderweg ga in het dagziekenhuis in Leuven. Depressieve klachten, suïcidale gedachten als gevolg van verlies, geweld, dood, trauma. Een lichaam dat niet meer mee wil. Chronisch gewichtsverlies. Moeheid. Niet meer mee willen doen op school. Niet meer willen participeren in het leven.

Veel gelijkenissen. Franciscus kon als het ware symbool staan voor 'de jongere in problemen', 'de jongere in opname', 'de jongere die dood wil'.

Aankomst in Assisi. Me, my suitcase and my poster. We waren er geraakt. Inchecken maar. In het hotel en daarna op zoek naar de collega's en de conference hall. Ook daar weer: het fameuze beeld. Je kon er niet naast kijken.

Op 6 juli startte het congres. Hieronder zie je Maurizio Andolfi, kinderpsychiater en voorzitter van de Accademia. Hij deed het inleidend woordje. En hij zei het volgende: 'You might perhaps wonder why we decided to gather here in Assisi?'. Een glimlach gleed over mijn gezicht.

'Het is geen toeval. Het is een bewuste keuze. Ook het beeld dat we kozen is niet zomaar iets.'

De figuur van Franciscus, de eenvoudige man en zijn mantel stellen de familietherapie voor. Een eenvoudige weg, een weg die een brug slaat tussen individuele en sociale hulpbronnen. Een probleem is namelijk iets dat niet zomaar ontstaat in een individu. Problemen of moeilijkheden ontstaan in een netwerk van relaties en een netwerk van contexten. Willen we het probleem aanpakken dan is het goed om te kijken naar de brede context waarin het probleem zich stelt. De persoon zelf, zijn gezin, zijn familie, zijn school, zijn vrienden en kennissen, zijn buren. Het nest waarin hij opgroeit, de wereld waarin hij terechtkomt. Dit is de intentie van de familietherapie. Het is dapper grondwerk, eenvoudig, durvend, verbindend.

De 2 groepjes, zijn het adellieden of religieuzen, dat laat ik in het midden, staan daar groot te wezen. Ze hebben geen oog voor het schouwspel dat zich in hun midden afspeelt. Ze zijn druk in gesprek met mekaar. Ze pronkel met hun rijkelijke gewaden en ronkende titels. Voor Maurizio staan die 2 partijen symbool voor 'diagnostiek en labeling' enerzijds en 'medicatie en pillen' anderzijds. Niet dat die dingen slecht zijn, maar wanneer de focus enkel daar ligt: 'je hebt ADHD dus hier is de rilatine', dan zijn we ver van huis. Een probleem wordt dan gelinkt aan een persoon, de persoon wordt het probleem, zijn identiteit verengt. Medicatie zou dan de heilige graal zijn, een soort van wondermiddel -valse hoop misschien?- alsof dat het enige antwoord is in een complex samengaan van individu, gezin, familie, context en maatschappelijke druk.

De intro gebracht door Maurizio Andolfi was in essentie een pleidooi voor zorgvuldigheid, nuancering en relativering. Voor een terugduwen van het medische oorzaak-gevolg denken, voor een genuanceerde interpretatie van diagnostische resultaten, voor het in vraag stellen van de dominante discoursen inzake de betekenis van diagnostiek in psychische en psychiatrische hulpverlening, voor het binnenhalen van intermenselijkheid, de krachten zoeken waar ze verborgen zitten: in het gezin en de familie, vriendengroepen en bredere netwerken.

Het congres begon stevig. Een pleidooi voor 'delabelling', 'reframing', 'community work', 'supporters' en 'family transformation.' Familietherapie als geschenk. Een geschenk voor kinderen én voor de komende generaties. Duurzame effecten, langdurende impact.

Natuurlijk wou ik dit schilderij van Giotto ook in het echt zien. Ik vond een partner in crime en toen we verzadigd waren na een hele dag kennis slurpen namen we de bus en trokken we het oude Assisi in. Prachtige gebouwen met indrukwekkende fresco's. Van de benedenkerk naar de bovenkerk en daar was het beeld dan eindelijk!

Deel 1 van een 28-delig verhaal. Omdat ik net de biografie van Franciscus gelezen had kon ik het lezen en verstaan. In de museum shop kocht ik een boekje dat wat tekst gaf bij de verschillende staties.

'When a citizen of the town of Assisi, a very simple man, spread his cloak down before Blesse Francis; in addition to this, it is believed that upon meeting hem, a very learned person poured forth his praise, saying that Francis deserved everyone's respect because soon he would do great things; thus he should be honored by all.'

Diezelfde tekst zette ik een week later in het letterzetatelier 'Atelier t'. Het verhaal van Franciscus van Assisi heeft indruk op me gemaakt. De dapperheid van de organisatoren van het congres eveneens. Je moet het maar durven. Via een eeuwenoud beeld dat dateert van 1295 n. Chr. een toespeling maken op de huidige gang van zaken en een hoop uitspreken voor de toekomst: een goede integratie van geneeskunde, diagnostiek, medicatie en therapie. Complexe casuïstiek niet uit de weg gaan maar zorgvuldig, genuanceerd en gebalanceerd het totaalplaatje niet uit het oog verliezen, meerstemmigheid uitnodigen en altijd en bovenal holistisch kijken en handelen.

'Hèhè wat een verhaal en superblij dat ik het gesnapt heb': foto gemaakt door Leen Carens.

Op de laatste dag mocht ook ik mijn poster uit de doos halen. Daar mocht hij enkele uren hangen. Vlak voor de conference dinner, een minder gelukkige timing, maar gezien ik niet zo heel erg veel hou van schijnwerpers, was het net goed.

De poster toont veel beeldmateriaal, want beeld is mijn ding. Aan de hand van de poster deed ik mijn verhaal voor een kleine groep belangstellenden.

Het werk past misschien wel in het pleidooi dat Andolfi hield. Dat mag je zelf uitmaken. Dit titel van de poster: 'Visualizing therapeutic practice: generating a sense of coherente through live drawing and other artistic interventions.'

Foto gemaakt door Sara Adriaenssens, kinder- en jeugdpsychiater. Hier zie je me in gesprek met Ann Vancoppenolle, kinder- en jeugdpsychiater, over de betekenis van mijn werk in de context van jeugdpsychiatrie.

In elk geval: na de postersessie was het tijd voor een feestje, en wat voor 1! Heerlijk Italiaanse tafelen bij de ondergaande zon, in kleurrijk gezelschap.

Van links naar rechts: Katrien Belmans, Leen Carens, Katrien Hooghe, Anje Claeys, An Hooghe en Dagmar Sels. Toppers!

Voilà, dit is het relaas van een beeld, de kracht van dat beeld en de impact ervan op mezelf. Ik hoop dat je er wat aan had en dat het je mag inspireren in je werk en interactie met anderen.

-

Zin om te weten wat er op mijn poster te lezen staat? Hier is de link naar de tekst!